ЗА ТВОРЕШТВОТО НА РЕШАТ АМЕТИ

Многу творци на овие простори во изминатите години по демократизацијата на општеството, во духот на новите консталации се издигнаа на светски ранг. Меѓу оние, кои го заслужуваат епитетот на сликар од светски калибар се вбројува и Решат Амети. Овој автор и е добро познат на ликовната јавност. Неговиот развоен пат го следиме веќе 30 години на нашата ликовна сцена и оттука можеме да констатираме дека тој не е едноставно само сликар кој преку потегот на платното ја доловува својата имагинација, фигурите и објектите, туку тој воедно израсна и во личност која облагородува со својот однос кон уметноста, уметничките дела, обраќајќи им се на младите, односно неговите студенти, секогаш, како вистински алтруист, оптимистичен и насмеан. Неговата специфична насмевка е всушност рефлексија на неговото творештво, во кое доминира хуманоста, надежта, оптимизмот, мирот, светлината односно светлосната рајска убавина, доловена преку своевидна карактеристична апстракција, геометриска, лирски идилична, можеби многу повеќе метафизичка. Ваквиот пристап е карактеристичен и препознатлив во сите фази од неговото творештво, мотивирајќи го да создаде дела со дифузија на светлината која носи духовен мир кој ја смирува и култивира душата до бесконечност. Тоа впрочем ја прави неговата уметност да биде извонредна и посебна. Со овој естетски „багаж“, со тој „nur“, односно магичната светлина во неговите дела, тој неминовно чекори кон новите предизвици во своето сликарство премостувајќи го елегантно својот опус од првата до втората и од втората во третата фаза на творештвото, оставајќи зад себе извонредни дела.

Решат Амети е типичен, но впечатлив апстрактен експресионист. Иако во неговите дела има кубизам и футуризам, всушност водечка е пред се неговата опсесија со апстрактното, која постепено се претвора во занес со кристално јасни геометриски форми кои во игра со светлината стануваат доминантни и препознатливи елементи на неговите дела. Низ апстрактните блесоци на таа дисперзирана светлината тој геометриски ги решава своите апстрактни форми од кои се раѓа карактеристичен метафизички обоен простор во кој пловат некогаш препознатливи, а некогаш насетени космички елементи, ѕвезди и други небесни тела кои во неговата имагинација ги крунисуваат животот и надежта. Неговата уникатност е токму во карактеристичното апстрахирање на стварноста. При тоа, оваа карактеристична за него апстракција воедно станува и негова реалност, а неговата фантазија е извор на специфична креативност, како што вели за одредени сликари на апстрактната уметност германскиот филолог и романист Хуго Фридрих. Неговата креативност е изразена низ 4-те столбови на неговото творештво во изминатите 3 децении, а тие се геометризмот, лирската апстракција, светлината и традицијата. Улогата на геометризмот, лирската апстракција и светлината се поевидентни во неговото творештво, но и традицијата исто така е мошне присутна во сите негови тематски дискурси и тоа како насушна потреба, која претставува неизбежна мотивација и дава душа во целиот негов опус. При тоа, елементите од традицијата се изразени со орнаменти, поинаку закачени „килими“ на платно и многу други вредности од нашето културно богатство кои се препознатливи во нашето секојдневие.

Но, Решат Амети останува препознатлив со магичната светлина во неговите платна кои зборуваат за внатрешните состојби, за дамарите на душата кои тежнеат кон идеалот на убавината, која восприемачот треба да ја впие во себе за да ја почувствува величенственоста на таа светлина.

Неговата уметност е апсорпција на светлината што тој ја испраќа, која енергетски лекува, храни, грее и ги ослободува душите. Решат нашите души ги култуивира, ги облагородува со светлина. Неговиот апстрактен хуманизам, испреплетува и космички спојува, преку тонирањето на емоциите.

Tој не конектира со своите светлосни снопови, вртлози и плисоци...Со сите тие директни и истовремено суптилни дразби, како да си поставил мисија да ги запали кандилата на душите, да ни ги отвори пазувите под кои белите гулаби го чекаат летот кон својата слобода, која е бескрајна во времето и просторот, како што е бескрајна во неговата имагинација.

Мајсторски ги слика изворите и врутоците на сите форми на светлината, елегантно и драматично, како што водопадите ги делат клисурите со својот отмен пад, итајќи кон драматичен судир, каде што белиот облак е експлозија од водена прашина во која се судираат божилаци.

Тој создава своја космичка еуфорија, во тој антагонистички судир на синото и црвеното, каде што се раѓа конфликтот истовремено се врзува и љубовта.

Неговите апстракции се магични, магнетно привлечни, хипнотизирачки. Сликите се врежуваат во свеста на оној што ги гледа. Тој мирен хаос, пренесен на платно, во центарот на композицијата, најчесто раѓа судир на поларизирани енергии или плисок на бои, чуства, мириси и евокации на далечни спомени. Тие молскавични креации како низ блиц – светла, не фрлаат во флешовите кон сеќавањата на некои емоционални длабоки состојби. Црвеното и синото на Решат, се сакаат, се привлекуваат, се борат и се опираат. Во неговите слики врие создавањето на животот.

Таа убава мешавина на илузии е коктел од енергетски немир во просторната хармонија, каде неговиот сликарски потег е дразба која не инспирира да ги голтаме со очите тие убави и силни експресии кои возбудуваат.

Во тој галоп на бои низ кој се натпреварува антагонизмот и се тријат силите кои прскаат светлина и сеат звезди, се препознаваат скротени енергии, диви коњи чија фуриозност е зауздана. А, во сета таа сила, човекот ја култивира природата која му дозволува да го скроти нејзиното неконтролирано буење, да ја насочи и уреди, да ја смири.

Сликите на Решат Амети имаат на моменти толку силни удари што ѕвездостуваат во апстрактот, тресокот е толку силен, молскавичен, како искра меѓу ударот на чеканот врз наковалната. Неговите бои можеме да ги чуеме, крикот e толку гласен, ечи во просторот, а нијансите околу бојното поле се мирни и аурористични.

Кај Решат во таа прашина, бездна или амбис е атрибуирана утробата која положила, родила, или му дала на мегданот на космичкото постоење, судбоносно битие, клетка, свест... Ако животот е енергија, а енергијата аура, која зрачи околу телото како медиум меѓу кожата и просторот, за Решат таа аура има боја. И токму неа ја восприемаме како топла, црвена, портокалова, жолта, пурпурна, или сина, зелена како мирно поле или тензична како жилав бршлен.

И секогаш, тој препознатлив судир на Решат, блеска и расфрла светлина.

Во композициите често во средина е апстрахираното огниште, жарот од кој се раѓа Фениксот, а зародишот е контуриран пламен јазик, кој некаде тлее, некаде вивнува.

Во сликите на овој „господар на боите и платната“ мошне впечатливи се вртлозите. Тие се енергетски циклони кои витлеат и асорбираат души, разлетани солзи, извици, шлаканици и бакнежи, кои како да се свиле или слободно гравитираат околу структурниот синџир на ДНК која во себе го носи кодот на животот. Овие негови „златни пресеци“ се толку аналогни на оние на „природата“.

Некои се пејсажи во кои провејува гоеметриски фолклор кој ако се оддалечите и ако го имагинирате ќе го најдете некаде во некоја реминисценција на бледите сеќавања од детството, младоста или специјалните средби, контурирани во пастелни спомени на некој познат дом, огниште, куќа, праг или килим со добро позната орнаментика.

Во некои од сликите како да е ширум отворена Пандорината кутија од која излегуваат змејови, вонземски сили, ветришта и фурии...Но зошто да ги затвориме тајните на светот, кога може слободно да летаат низ вентилот на космосот бидејќи и тие, како впрочем и светлината се творештво на Создателот, на Свевишниот Господ. Решат е смел. Секоја слика е хаос и космос, зад затворена врата или прозорец кој тој со својата визија и сочуство со концептот на природата, постоењето и тајните на светот, едноставно го отворил и обоил.

Во сето тоа антагонистичко танго на синиот и црвениот образ на овој наш дуалистички принцип на постоење, Решат препознал облици, форми и емоции кои одлучил да не ги дефинира, туку да ги апстрахира, останувајќи сепак близок на мистиката и метафизиката... Тој со својата четка ги калеми можните алтернативи на визионирање, остава отворена перцепција за секој кој сака да наоѓа и препознава, тонирани емоционални состојби.

Уметноста на Решат Амети не е во вистинска смисла на зборот негација на материјалното, па да ја насловиме како апстрактна. Имено, во неговата апстрактност се кријат многу јаснотии, раскошни фигури, облици, објекти кои тој беспрекорно со прецизност ги создава и кои асоцираат на форми од реалниот материјален свет. Токму, токму ваквиот рафиниран стил го прави Решат Амети уникатен во сите негови фази. За неговиот опус и неговата преокупација со светлината, која е пред се метафизика, академикот Луан Старова вели: „Сликар кој воден од врутокот на медитеранските зраци и од нивното прекршување во драмата на животот, на геометриската светлост, на задржаноста на духовното, на интелектуалното, ја гради од слика во слика од циклус во циклус, својата сликарска поетика“.

Светлоста и оптимизмот, лирската геометрија и традицијата во неговото 30 годишно творештво се поклонуваат пред големиот збор –УМЕТНОСТ.

Бехиџудин Шехапи

историчар на уметноста

ЗА ТВОРЕШТВОТО НА РЕШАТ АМЕТИ

И секогаш, тој препознатлив судир на Решат, блеска и расфрла светлина.

Во некои од сликите како да е ширум отворена Пандорината кутија од која излегуваат змејови, вонземски сили, ветришта и фурии... Но зошто да ги затвориме тајните на светот, кога може слободно да летаат низ вентилот на космосот бидејќи и тие, како впрочем и светлината се творештво на Создателот, на Свевишниот Господ. Решат е смел. Секоја слика е хаос и космос, зад затворена врата или прозорец кој тој со својата визија и сочуство со концептот на природата, постоењето и тајните на светот, едноставно го отворил и обоил.

Бехиџудин Шехапи

историчар на уметноста

30 ГОДИНИ УМЕТНОСТ

Даут пашин амам,

октомври 2020

Во почетокот на 90-тите години од минатиот век, Решат Амети сериозно се наметна со своите изложби во македонскиот, а во годините потоа и во глобалниот ликовен простор со своите истражувања во сферата на сликарскиот израз, каде публиката и критичарите забележаа дека неговите дела содржат нешто посебно во изразот и дека е можно да се насетат големи уметнички достигнувања кои што во иднина ќе следат (всушност својата прва изложба ја има во Виена во 1990 година, така што овој процес може да се каже дека е инверзен).

Триесет години подоцна тезата за исклучителноста и посебноста на сликарскиот ракопис се потврди преку бројните студиозно профилирани изложби во кои постепено се градела идејата на уметниковата врска со исконските елементи на животот и природата од неговото опкружување. Уште од најраните дела, кои ги карактеризира геометризмот, апстрактноста, минимализмот и редуцираната знаковност, прочистениот вокабулар и лишеност од секој одвишен детаљ во третманот на сликата, се насетува „избрусен“ ликовен израз кој може да биде сватен како продукт на авторовата воздржана но софистицирана фокусираност на потенцирање на суштината на нештата, беспрекорност во реализацијата, а над се со вонредно чувство и познавање на својствата на боите. Тој во осцилирањето помеѓу префинетата сликарска содржина која содржи повторување, но во основа слоевита разноличност доживеана интуитивно, со чувство за рамнотежа помеѓу елементите и повеќезначноста, до денес изградил специфичен и за нашата ликовна сцена автохтон ликовен јазик.

Искуствата и промислувањата за сопственото потекло и припадност во одреден историски контекст дефинирани со аурата на genius loci, поттикнати се со размислувањата и импресиите на чија основа може да се разберат релациите кон изворниот, архетипскиот јазик. Тој верува во внатрешната чистина која е отсликана во едноставни облици и силна енергија со која делата зрачат, обликувани преку сведеноста на изразот во духот на филозофијата на зенот.

Оваа сликовност која ги оживува духовната состојба на исконската човекова загледаност во себе и сопственото место во космичкото беспатие и прикриена драматичност, својствена за авторовата личност која го чувствува пулсирањето и промените во природата, а индиректно и во општеството, се враќа на праизворот на нештата, на релациите помеѓу индивидуата и борбата, кои животот на секој од нас го чинат единствен. Суштински, животните принципи на светлината и нејзината пробивност во стварната или симболичката визуелна семантика се спротиставени или соединети во целина која во својата единственост и силна енергија го привлекува погледот и повикува на преиспитување на сопствените визии за светот.

Амети делото го доживува во текот на сликањето. Тој во исто време обојува, црта, слика, визуелизира и приказот не го предава во неговата дескриптивност, туку низ сопствената перцепција. Динамиката и тензијата се одраз на самата композиција во комбинација на промисленоста и внатрешните состојби и расположенија. Бојата е збир на заробена енергија која од раката на авторот добива гестикулативна експлозивност и потполна слобода на торжествено зрачење. Сликарската техника му овозможува изразни можности со кои добива посебни пиктурални структури. Визуелното станува фиксирано со нашиот поглед, а околу него се наоѓа „зоната која што не ја гледаме, а која, сепак ја гледаме во индиректното и делумното на првиот поглед...“ и е негов интегрален дел, а без кој доживувањето не е целосно, Сето ова може да се искаже во духот на теоријата на гешталтот по која човечкото око ги гледа објектите во целост пред да ги воочи детаљите и сугерира дека целината е поголема од збирот на детаљите.

Амети со својата ликовна лексика говори за внатрешниот импулс и надворешната експресија. Неговитеите дела сведочат за творечката енергија како слика на неговиот сензибилитет, додека возвишеното својата форма ја манифестира во ритуалот на сликањето преку динамиката на потегот, бојата, формата, светлината...

Смелоста што Решат Амети ни ја покажува со своето сликарство е резултат на потребата за визуелизирање на спознанието/знаењето (knowledge, episteme), неговата постојана воља, насоченост и намера за стекнување и толкување на сознанието и изведба на спознанието во специфичните контексти на уметноста. Концептот на неговото творештво има епистемолошки карактер, еден вид теоретизација на знаењето за уметноста и за начините на кои знаењето „за“ и „во“ уметноста се изведува во конкретни услови и околности, т.е. анализа и алегориска претстава на теоријата на уметноста како непресушна ликовна тема.

Решат Амети преку неговите дела ги пренесува сопствените кодирани пораки кои извираат од наследството на универзалните уметнички супстрати со нагласена лиричност, експресија, мелодичност и поетичност во доживувањето и се визуелна поезија и музика кои во перцепирањето на неговото творештво отвораат енигматски простори чие дефинирање има бројни толкувања и интерпретации, зависно од сознанијата на набљудувачот и искуствените парадигми.

Горанчо Ѓорѓиевски

октомври 2020, Скопје

30 ГОДИНИ УМЕТНОСТ

Даут пашин амам, октомври 2020

Творештвото на Амети е рамнотежа помеѓу формата и претставноста каде во апстрактните идеи како што се обоените плохи, линии, квадрати, кругови, триаголници итн, може да се прочита принципот по кој во неговите дела се препознаваат клучните постулати во доживувањето на устројството на светот. Искуствата и промислувањата за сопственото потекло и припадност во одреден историски контекст дефинирани со аурата на genius loci, поттикнати се со размислувањата и импресиите на чија основа може да се разберат релациите кон изворниот, архетипскиот јазик. Тој верува во внатрешната чистина која е отсликана во едноставни облици и силна енергија со која делата зрачат, обликувани преку сведеноста на изразот во духот на филозофијата на зенот.

Горанчо Ѓорѓиевски

октомври 2020, Скопје